Biyoloji: Latince kökenli bir kelime olup Bios(Canlı=Yaşam) ve Logos(Bilim) kelime köklerinden gelir. Canlı varlıkları inceleyen bilim dalıdır.

Canlı: Kendine özgü genetik materyali olan ve bu genetik materyal ile protein sentezi yapabilen varlıklara canlı denir.

Biyolojinin Alt Bilim Dallarından Bazıları

Genetik: Canlıların kalıtsal özelliklerini inceler.

Anatomi: Canlıların iç yapısını inceler.

Botanik: Bitkiler âlemini inceler.

Fizyoloji: Canlılardaki sistemlerin işleyişini inceler.

Embriyoloji: Embriyonun gelişimi sırasındaki olayları inceler.

Taksonomi: Canlıların çeşitliliği ve sınıflandırılması üzerinde çalışmalar yapar.

Morfoloji: Canlıların dış yapısını inceler.

Ekoloji: Canlıların birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceler.

Mikrobiyoloji: Mikroskobik canlıları inceler.

Sitoloji: Canlıları oluşturan hücrelerin yapısını ve görevlerini inceler.

Histoloji: Dokuları inceler.

Zooloji: Hayvanları inceler.

Biyoteknoloji: Canlı hücreleri ve mikroorganizmaları kullanarak biyolojik tekniklerle endüstri ve tıp alanında kullanmak üzere materyal üretimi.

Moleküler Biyoloji: Canlıları moleküler düzeyde inceler.

Biyoloji günümüzde aşağıdaki problemleri çözmek için uğraşmaktadır.

• Çevre Kirliliği
• Küresel İklim Değişikliği
• Gıda Sıkıntısı
• Ziraat , Tarım ve Tıp alanındaki diğer problemler.

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

1)Hücresel Yapı: Bütün canlılar hücre veya hücrelerden meydana gelmiştir. Hücre, bir canlının canlılık özelliği gösterebilen en küçük yapısal ve işlevsel birimidir. Bazı canlılar tek bir hücre ile hayatını sürdürebilirken bazı canlılar birçok hücrenin organizasyonu ile hayatlarını devam ettirirler.

Tek Hücreli Canlılar: Bazı canlılar tek bir hücreden meydana gelir ve tek bir hücre ile yaşamsal faaliyetlerinin tamamını gerçekleştirir.

Ör: Bakteriler ,Arkebakteriler, Bazı Protistalar(Amip , Öglena ,Paramesyum)v.s.

Çok Hücreli Canlılar: Bazı canlılar ise bir çok hücreden ve bu hücrelerin organizasyondan meydana gelip canlıyı(organizmayı) oluşturur.
ÖR: İnsan , Kedi , Elma , Kültür Mantarı , Ağaçlar

2)Beslenme: Canlılar hem enerji üretip hayatta kalmak hem de yapılarına yeni maddeler katarak büyümek için beslenirler. Böylelikle canlılıklarını devam ettirirler.

Ototrof (Üretici) Beslenme: Kendi besinini kendisi üretebilen canlılardır. İki tip üretici canlı vardır. Fotoototrof ve Kemoototrof
->Fotoototrof: Güneş ışığını kullanarak fotosentez yapar ve bunun sonucunda besin üretir. Ör: Bitkiler ve fotosentez yapabilen bazı protistalar , bakteriler bu yolla besin üretir.

->Kemoototrof: Kimyasal maddeleri kullanır ve bunun sonucunda besin maddesi üretir. Ör bazı bakteriler ve arkebakterilerde görülür.

Heterotrof (Tüketici) Beslenme: Kendi besinini üretemeyip dışardan hazır olarak alan canlılara denir. Hayvanlar , Amip , Paramesyum , Mantarlar tüketici canlılardır.

Hem Ototrof hem Heterotrof Beslenme: Bu tip canlılar kendi besinlerini fotosentez gibi yolla üretebildiği gibi aynı zamanda ihtiyacı olan maddeleri bir tüketici gibi dışardan da alabilir.

Ör: Öglena klorofilleri sayesinde güneş ışığı bulunca fotosentez yapabilirken ortamda bir besin maddesi varsa onu hücre içine alabilmektedir.

Böcek kapan bitkisi de normal şartlarda yeşil yaprakları sayesinde fotosentez yapabilirken azot ihtiyacını karşılayabilmek için böcekleri yakalayıp sindirebilmektedir.

3)Solunum: Canlıların yaşamsal faaliyetlerini devam ettirmek için ihtiyaçları olan enerjiyi üretmesi gerekir. Enerjinin üretilmesi işine solunum denir.

->Oksijenli Solunum: Besinlerin oksijen kullanılarak yıkılması olayıdır. Bol miktarda ATP üretilir. Ökaryot hücrelerde mitokondride prokaryot hücrelerde ise mezozom adı verilen hücre zarının kıvrılmasıyla oluşmuş yapıda gerçekleşir.

->Oksijensiz Solunum: Besinlerin oksijen kullanılmadan yıkılması olayıdır. Az miktarda ATP üretilir.

Fermantasyon: Fermantasyon bir solunum çeşidi değildir fakat enerji üretilen yollardan birisidir. Bazı bakteriler ve mantarlar organik maddeleri yıkarak besin elde ederler ve bunun sonucunda bazılarında yan ürün olarak etil alkol bazılarında ise laktik asit ortaya çıkarır.

->Etil Alkol Fermantasyonu: Bazı bakterilerde ve bira mayası mantarında görülür. Bira , şarap ve ekmek yapımında kullandığımız mayalar etil alkol üretir.

Glikoz ------> Etil Alkol + CO₂ + ATP

->Laktik Asit Fermantasyonu: Özellikle yoğurt bakterilerinde görülen bu reaksiyon sonucunda laktik asit ortaya çıkar. İnsanda çizgili kas hücreleri de ani enerji ihtiyacı olunca laktik asit fermantasyonu yapar.

Glikoz ----> Laktik Asit + ATP

4)Metabolizma: Canlılarda gerçekleşen yapım ve yıkım faaliyetlerinin tamamına metabolizma denir.

->Anabolizma(Yapım , Sentez): Canlılarda gerçekleşen yapım tepkimeleridir.

Ör: Protein sentezlenmesi , Glikozları birleştirerek nişasta sentezi

->Katabolizma(Yıkım , Yadımlama): Canlılarda gerçekleşen yıkım tepkimeleridir.

Ör: Glikozun hücre içinde yıkılarak solunum reaksiyonlarında kullanılması.

Bazal Metabolizma: Tam dinlenme halindeyken hayatta kalmak için harcamamız gereken minimum enerji miktarıdır. Bazal metabolizma hızı;

• Erkeklerde kadınlara oranla daha fazladır.
• Genç insanlarda yaşlı insanlara göre daha fazladır.
• Kilosu fazla olan insanda  daha fazladır.
• Egzersiz yapanların bazal metabolizma hızı daha yüksektir.

5)Boşaltım: Metabolizma sonucunda ortaya çıkan atık maddelerin canlıldan uzaklaştırılması işine boşaltım denir.

->Tek hücreli canlılardan özellikle tatlı sularda yaşayanlar kontraktil koful yardımı ile içeriye giren fazla suyu dışarıya atar. Bazıları ise hücre zarından dışarıya atarlar.

->Bitkiler ise atık maddeleri yapraklarında depolayarak sonbaharda yaprak dökümü ile birlikte dışarıya atarlar. Fazla suyu terleme ve damlama ile dışarıya atarlar.

->İnsanlarda ise böbrekler yoluyla azotlu atık olan idrarı dışarıya atarız. Aynı zamanda terleme yoluyla bir miktar su ve tuzu , akciğerler yardımıyla CO₂  dışarıya atarız.

6)Uyarılara Tepki : Bütün canlılar hayatta kalmak ve vücut bütünlüğünü korumak için çevreden gelen fiziksel ve kimyasal değişimleri algılar ve  bu uyarılara karşı bir tepki oluştururlar.

Örneğin Küstüm otunun yapraklarına dokunduğumuzda yapraklarının kapanması

7)Hareket: Canlılar beslenmek, avlanmak , kaçmak , üremek gibi eylemleri yapmak için hareket ederler. Amip yalancı ayak oluşturarak, öglena kamçısı ile hareket ederken paramesyum etrafındaki silleri kullanarak hareket eder. Balıklar yüzgecini kullanırken, kuşlar kanatlarını, insanlar bacaklarını kullanır.

Her ne kadar bu canlılar yer değiştirme hareketi yapıyor olsa da bazı canlılar yer değiştiremez. Örneğin bitkiler toprağa bağlı oldukları için hep sabit olarak kalırlar. Fakat bitkiler yönelme hareketi yapar. Mesela ayçiçeği bitkisinin güneşe yönelmesi gibi.

8)Üreme: Canlıların kendine benzeyen yeni yavrular meydana getirmesine üreme denir. Üremek nesli devam ettirmek için gerekli bir eylem olsa da hayatta kalmak için gerekli değildir.

İki tip üreme vardır. Eşeyli ve Eşeysiz üreme.

->Eşeyli Üreme: Aynı türden iki canlının gamet(üreme) hücreleri birleşir ve anne babasından farklı bir canlı meydana gelir. ÖR. İki kedinin çiftleşmesi ile yavru kedilerin olması

->Eşeysiz üreme: Ana canlı her hangi bir döllenme olmadan kendi başına yavru canlılar meydana getirebilir ve meydana gelen yavru genetik olarak tıpatıp ana canlının aynısıdır. ÖR. Bakterinin bölünerek üremesi

9)Büyüme ve Gelişme:

->Büyüme: Çok hücreli canlılarda boy , kilo , hacim , hücre sayısı(çok hücrelilerde) artışı büyüme olarak adlandırılır. Tek hücrelilerde ise stoplazma miktarının artması büyüme olarak adlandırılır.

Ör. 10 Kilo almak , boyunuzun 20 cm uzaması büyümedir.

->Gelişme: Canlıların daha önce yapamadıkları bir eylemi zaman içinde doku ve organlarının olgunlaşmasıyla birlikte yapabilir hale gelmelerine gelişme denir.

ÖRNEKLER

->4 yaşında kalemi parmaklarımızla tutamazken 7 yaşında parmak kaslarımızın gelişmesiyle birlikte tutabilir hale gelmek

->Ergenlik çağına kadar üreyemezken ergenlik çağından sonra üreyebilmek

->Yeni dikilen bir ağacın 5 yıl meyve vermeyip 6 yıldan itibaren meyve vermesi v.s. gelişme olarak adlandırılır.

10)Uyum(Adaptasyon): Canlıların yaşama ve üreme şansını artırmak için bulundukları ortama uyum sağlamasıdır. Ör. Çöl tilkisi uzun ve geniş kulaklara sahipken kutup tilkisinin ise uzuvları daha küçük vücut ısısını korumaya yöneliktir.

11)Organizasyon: Canlılar ister tek ister çok hücreli olsun bütünü oluşturan parçalar arasında bir uyum ve iş birliği vardır. Buna organizasyon denir. Atomdan başlayıp organizmaya kadar gider.

Atom->Molekül->Organel->Hücre->Doku->Organ->Sistem->Organizma

12)Homeostazi: İçerden ve dışardan gelen etkilere karşı kararlı iç dengenin korunma isteğidir. Örneğin insanların vücut sıcaklığı 36,5 ^oC derece olup bu sıcaklığı korumak ister. Bu sebeple aşırı sıcakta terleriz ve ter ısının bir bölümünü alır vücuttan uzaklaşır. Böylece soğumuş oluruz. Çok soğuk ortamlarda ise kaslar titremeye başlar ve bu sayede ısı üretir. Böylelikle vücut sıcaklığını yükseltmiş oluruz.